İş kazaları, işyerlerinde meydana gelen, bedenen veya ruhen hasara yol açan olaylardır. Bu makalede, iş kazası bildirimi, iş kazalarının tanımı, türleri, nedenleri, sonuçları, yasal boyutu ve önleme yöntemleri üzerinde durulacaktır.
İş Kazası Tanımı
5510 sayılı Kanunun 13. Maddesi :
İş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) (İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
İş Kazalarının Nedenleri
İş kazalarının birçok nedeni vardır. Bunlar arasında işçilere yeterli eğitimin verilmemiş olması, gerekli bildiri ve uyarıların yapılmaması, işyerindeki güvenlik önlemlerine riayet edilmemesi, tehlikeli ekipman kullanımı, yetersiz denetim ve kontrol hataları ile dikkatsizlik gibi faktörler yer alır.
İş Kazası Durumunda Yapılması Gerekenler
Bir iş kazası durumunda hızlı ve doğru müdahale oldukça önemlidir. Buna göre İşverenler, iş kazalarını doğrudan ilgili makamlara bildirmeli ve işçiye gerekli sağlık hizmetlerini sağlamalıdır. İşçiler ise işyerindeki sağlık ve güvenlik görevlilerine başvurmalıdır. Yine yaralanmanın ciddiyetine göre acil yardım çağırılmalı, gerekli belgelerle ile tutanaklar düzenlemelidir.
Tutanak tanzim edilirken kazanın meydana geliş şekli, kaza yeri, tarihi gibi hususlar kayıt altına alınmalıdır. Yine ayrıca kazaya şahit olan kişilerin bilgileri tutanak ile kayıt altına alınmalıdır.
İş Kazası Durumunda Bildirim Süresi
İşverence o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirimde bulunulmalıdır. Bu bildirimin iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma bildirilmesi zorunludur İş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde ise bu süre iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlayacaktır.
Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, soruşturma yapılacaktır. Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilecektir.
Bildirimde Bulunmama Cezası Nedir?
İş kazasını bildirmeme ya da geç bildirme cezası işyerlerinin çalışan sayısı ile işin tehlikeli iş statüsüne göre değişmektedir. Buna göre İş kazası bildirmeme veya geç bildirme cezası 2023 yılı itibariyle en az 15.529-TL’ dir.
İş Kazalarında Tazminat Hakkı
İş kazaları neticesinde işçinin maddi manevi tazminat hakkı doğmaktadır. İşçi, tedavi masraflarını, kazanç ve iş gücü kaybına ilişkin taleplerde bulunabilecektir.
Yine işçi iş kazası neticesinde manevi tazminat talebinde de bulunabilecektir.
Ölüm neticesinin meydana gelmesi halinde ise işçinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilecektir. Buna göre işçinin yakınları ölüm meydana gelmemiş olsaydı elde edeceği gelir yönünden talepte bulunabilecektir.
Zamanışımı
İş kazasından doğan sorumluluk, sözleşmeye aykırılıktan doğan bir sorumluluk türüdür. Bu nedenle TBK m.146 gereği açılacak tazminat davaları kural olarak 10 yıllık zamanaşımına tabiidir.
İş Kazalarının Önlenmesi
İş kazalarını önlemek için işçilerin ve istihdamın birlikte çalışması gerekmektedir. İşverenler, iş güvenliği eğitimleri düzenlemeli, risk değerlendirmeleri yapmalı, işyerindeki tehlikeleri belirlemeli ve gerekli önlemleri almalıdır. Buna göre çalışanlar iş sağlığı ve güvenlik kurallarına uymalıdır. Yine işçiler koruyucu ekipmanları kullanmalı ve işyerindeki tehlikelere dikkat etmelidir.
İş Güvenliği Eğitimleri
İş güvenliği eğitimleri, işçilerin iş kazalarından korunmalarına yardımcı olur. Bu eğitimler, işyerindeki tehlikeleri tanımayı, koruyucu ekipmanların doğru muayene ve güvenli çalışma esaslarını içerir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları
İş sağlığı ve güvenliği kuralları, işyerindeki sağlık ve güvenli çalışma ortamını sağlamak için oldukça önemlidir. Bu nedenle işyerindeki işçilere bu kurallar açıklanmalı ve ilgili eğitimler verilmelidir. Ayrıca gerekmesi halinde çeşitli test ve tatbikatlar zaman zaman uygulabilecektir.
Risk değerlendirmesi
Risk değerlendirmesi, işyerindeki tehlikeleri belirlemek ve önlemek için kullanılan bir yöntemdir. Bu değerlendirme, işyerindeki potansiyel tehlikelerin kullanımını, risklerin değerlendirilmesini ve gerekli önlemlerin alınmasını içerir. Bu nedenle risk değerlendirmesi düzenli olarak yapılmalı ve işyerindeki değişikliklerle güncellenmelidir.
