İzale-i Şuyu Davası

Ortaklığın giderilmesi davası, diğer bir adıyla izale-i şuyu davasıdır. Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davası, paylı mülkiyete veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar/ortaklar arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisinin sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan veyahut malın satılması ile paya düşen bedelin dağıtılmasını sağlayan kendine özgü bir davadır.

Ortak malın, paylı mülkiyete veyahut elbirliği mülkiyetine tabi olması fark etmeksizin paydaşlar (ortaklardan) malın paylaşılmasını isteyebilirler.

Ortaklık malın aynen bölünmesi mümkünse aynen taksim yöntemi ile aynen taksim mümkün değilse satış suretiyle giderilecektir. Ortaklığın giderilmesi davası açılması için bir zamanaşımı süresi öngörülmemiş olup paydaşlarca dava her zaman açılabilecektir.

Tarafların paylaşım konusunda anlaşamaması halinde paydaş maliklerden biri dava açarak ortaklığın giderilmesini talep edebilecektir. Ortaklığın giderilmesi davası yargılama usulü, tarafları, harçları, sonuçları itibariyle bünyesinde birçok farklılık barındırmaktadır.

Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası Nedir?

Diğer adıyla İzale-i Şüyu Davası olarak da bilinen Ortalığın Giderilmesi Davası bir taşınıra veya taşınmaza birlikte sahip olan kişilerin o malı anlaşarak paylaşamamaları nedeniyle paydaşlardan birinin mahkemede dava açarak malın paylaşılmasını istediği davadır. Ortaklığın Giderilmesi Davası doğrudan 4071 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenmiş bir dava değildir. Ancak hukuki dayanağını TMK m.698 vd. hükümlerden almaktadır.

TMK m. 698 Paylaşma İstemi

“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.”

TMK m. 699 Paylaşma Biçimi

“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”

Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasının Şartları

Ortaklığın giderilmesi davasında kişiler birlikte mülkiyete zorlanamayacağı için özellikli bir şart öngörülmemiştir. Yine de açılan İzale-i Şuyu Davasının kabul edilmesi için;

Elbirliği veyahut paylı mülkiyete konu bir malın bulunması gerekmektedir.
Davacının davayı açarken ortaklığa konu mala ortak tüm tarafları dosyaya dahil etmelidir.
Ortaklığının giderilmesi istenilen malın bilgileri eksiksiz şekilde belirtilmelidir. Taşınmaz ise ada parsel bilgisi, araç ise plakası, patent belgesi ise numarası belirtilmelidir.
O mal üzerinde ortak olduğunu gösterir belgenin sunulması gerekmektedir. Örneğin miras kalan bir taşınmazın intikali yapılmamış olsa dahi ortaklığın giderilmesi talep edilebilecektir.
Paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğünün bulunmaması gerekmektedir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasının Haller ve Zamanaşımı

Ortaklığın giderilmesi davası bazı sınırlamalar hariç olmak üzere her zaman açılabilecektir. Ayrıca bu dava herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir. Ancak TMK’da;

Hukukî bir işlem gereğince paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunması halinde,
Paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunması halinde,
Uygun olmayan zamanda,

halinde Ortaklığın Giderilmesi istenilemez. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılıcaktır. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilecektir. Uygun olmayan zaman hususu ise dürüstlük kuralı uyarınca, her paydaşın çıkarına göre mahkemece belirlenecektir. Örnek vermek gerekirse, bir taşınmazda Aile Konutu Şerhi varsa, bu şerh terkin edilmedikçe ortaklığın giderilmesi istenemez. Taşınmazı kiracının kullanması veyahut kentsel dönüşüm alanında kalması hali uygun olmayan zaman olarak öngörülmemiş olup bu hallerde dava açılabilecektir.

Ortaklığın Giderilmesi Davası Kim Tarafından Açılabilir?

Malın paylı/elbirliği mülkiyete tabi olması fark etmeksizin tüm paydaşlar, ortaklığın giderilmesi davası açabilirler. Paydaş gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilecektir.

Ortaklığın giderilmesi davasının davalısı ise;

Tek bir paydaş/ortak açmışsa, tek paydaş kendisi dışındaki tüm diğer paydaşlar/ortaklar,
Birden fazla paydaş/ortak birlikte açmışsa, bu paydaşlar, kendileri dışındaki tüm diğer paydaşlar/ortaklardır.

Görüleceği üzere Ortaklığın Giderilmesi Davası paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından diğer paydaşların tümüne karşı açılacaktır. Paydaş veya ortaklardan biri ölmüşse, mirasçılık belgesi alınarak, mirasçılarının davaya katılımı sağlanmalıdır. Mirasçılar da, ortaklığın giderilmesi davasını, tüm diğer mirasçılara karşı açmalıdır. Diğer mirasçılar davaya dahil edilmeden, davaya devam edilemez.

Ortaklığın Giderilmesi Yargılama Usulü

Ortaklığın giderilmesi davası kendine özgü bir dava olduğundan yargılamasında birtakım farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar;

Ortaklığın giderilmesi iki şekilde gerçekleştirilebilecektir:

Aynen Taksim Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi,
Satış Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi.

Aynen Taksim Suretiyle Giderilmesi

Ortaklığın paylaştırma yolu ile giderilmesinde ortaklara ortaklığa ait mal ya da mallardan bir kısım verilmesidir. Örneğin miras kalan 5 tarla üzerinde 5 kişinin miras hakkı varsa bu beş kişiye birer tarla verilmesi suretiyle giderilmesine aynen taksim denir. Ortaklığın aynen taksim yolu ile giderilmesine karar verilebilmesi için birtakım şartlar bulunmaktadır. Bunlar;

Davacı veya davalı taraflardan birinin ortaklığın aynen taksim sureti ile giderilmesini talep etmesi gerekmektedir.
Mahkemece ortaklığının giderilmesi istenilen malın aynen taksime uygun olduğunun bilirkişi incelmesi ile tespit edilmesi gerekmektedir.
Ortaklılığın paylaştırma ile giderilmesi halinde malın değerinin ciddi şekilde düşmemesi gerekmektedir. Ancak tarafların hepsi aynen taksimi kabul ederse bu husus dikkate alınmaz.

Paydaşlardan biri aynen taksim yoluyla giderme talebinde bulunursa mahkemece malın aynen taksime uygun olup olmadığının araştırılması, uygunsa hâkim, malın aynen bölünmek suretiyle paylaştırılmasına karar verecektir. Ancak şayet bu parçaların değeri birbirine denk düşmüyorsa, eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verilecektir.

Ortaklığın Satış (Pazarlık/Açık Artırma) Suretiyle Giderilmesi

Taraflardan hiç birinin aynen taksim talep etmemesi, talep olmasına rağmen malın aynen taksime mümkün olmaması veya paylı mal bölündüğünde önemli bir değer kaybına uğrayacaksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Tüm paydaşların kabul etmesi halinde satış sadece paydaşlar arasında yapılacaktır. Ancak paydaşlardan sadece biri bile bunu kabul etmezse satış herkese açık olarak yapılacaktır.

Mahkeme kararı kesinleştikten sonra talep üzerine satış işlemlerinin yapılabilmesi için dosya satış memurluğuna gönderilecektir. Sayış memurluğunca satışa esas alınacak kıymet takdiri düzenlenecektir. Daha sonrasında ile İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre satış yapılacaktır.

Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Taşınır, taşınmaz mallara dair mal ve hak paylaşımına ve ortaklığın giderilmesine dair tüm uyuşmazlıklar, değer veya tutarına bakılmaksızın Sulh Hukuk Mahkemesinde görülmektedir. Taşınmazlara ilişkin davalar HMK’daki kesin yetki kuralı gereği taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesidir. Birden fazla taşınmaz varsa bu taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde dava açılabilecektir. Taşınır mallar açısından ise HMK’da belirtilen genel yetki kuralları geçerli olacaktır.