Vesayet, kısıtlıların ve velayet altında olmayan küçüklerin hak ve menfaatlerini korumak için Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş bir hukuki kurumdur. Bu minvalde vesayet davası, velayet altında olmayan küçüklerin ve kısıtlama kararı alınması gereken erginlerin korunması için açılan bir dava türüdür. Bu davada amaç, bu kişilerin hak ve menfaatlerini korumak ve onlar adına hukuki işlemleri yürütmek üzere bir vasi tayin etmektir. Uygulamada bu davaya vasi atama davası veya vasi tayini davası da denilmektedir. Bu yazımızda vesayet nedir sorusuna ilişkin tüm detaylar açıklanmıştır.
Medeni Kanuna Göre Vesayet Halleri
TMK m. 404-408 maddeleri arasında kişinin vesayet altına alınması gereken durumlara değinilmiştir. Buna göre bu haller :
- Küçüklük
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim
- Özgürlüğü bağlayıcı ceza
- İstek üzerine, şeklindedir.
Yaş Küçüklüğü Nedeniyle Vesayet Davası (TMK m.404)
Kanuna göre küçükler, 18 yaşını doldurmamış kişilerdir. Küçükler anne ve/veya babalarının velayeti altındalardır. Ancak bu kuralın varlığına rağmen anne ve babasına velayet bağı ile bağlı olmayan küçükler de vardır. TMK m.404/1 Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır şeklindedir. Kanuna göre öyle bir halin varlığını öğrenen :
-Nüfus memurları
-İdari makamlar
-Noterler
-Mahkemeler bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
Akıl Hastalığı Veya Akıl Zayıflığı Nedeniyle Vesayet Davası (TMK m.405)
Bu halde olan ve işlerini göremeyen, korunması ve bakımı için kendisine sürekli bir yardım gereken veya başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin, TMK 405 uyarınca kısıtlanır. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedenleriyle kısıtlamaya karar verilebilmesi için durumun resmi sağlık kurulu raporuyla kanıtlanmış olması şarttır.
Savurganlık, Alkol Veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim Nedeniyle Vesayet Davası (TMK m. 406)
Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.
Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz.
Bu halde yukarıda belirtilen durumların kişinin kendisini veya ailesini darlık ve yoksulluğa düşürme tehlikesi bulunmalıdır. Örneğin alkol tüketimi tek başına kısıtlama kararı için yeterli olmayıp, bağımlılık seviyesine ulaşması gerekmektedir. Bu hususun tespiti tanık anlatımları ve bilirkişi delili ile ispat edilebilecektir.
Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza Nedeniyle Vesayet Davası (TMK m.407)
Özgürlüğü bağlayıcı ceza nedeniyle kısıtlanmanın ve dolayısıyla vasi tayininin dayanağı olan TMK 407 hükmü, 23.03.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Anayasa Mahkemesi tarafından İptal Edilmiştir.
İstek Üzerine Vasi Tayini (TMK m.408)
Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir. Kişinin vesayet altına alınabilmesi için bu sebeplerden ötürü işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat etmesi şarttır.
Kısıtlama kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur. Kısıtlama, iyiniyetli üçüncü kişileri ilândan önce etkilemeyecektir. Ayırt etme gücüne sahip olmamanın sonuçlarına ilişkin hükümler saklıdır.
Vasi Nedir?
Vesayet, belirli bir kişinin, kendisine yasal olarak tanınmış olan yetki ve sorumluluklar çerçevesinde, korunmaya muhtaç kimselerin kişisel ve malvarlığı işlerini yönetme görevi ve yetkisini ifade eder. Vasi genellikle küçük yaştaki çocuklar, yetişkinlerin korunmasına muhtaç olanlar veya yeteneklerini kaybetmiş kişiler gibi korunmaya ihtiyacı olan bireyler için atanır. Vesayet altındaki kişinin çıkarlarını korumak ve onların haklarını temsil etmek, malvarlığını yönetmek ve onların günlük yaşam ihtiyaçlarını karşılamak vesayetin temel amaçları arasındadır. Bu düzenlemeler, korunmaya muhtaç kişilere güvence sağlamak ve haklarını korumak amacıyla yapılmıştır.
TMK m.413 uyarınca vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir. Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
Vasi Olamayacak Kişiler Kimlerdir?
TMK m.418 Aşağıdaki kişilerin vasi olamayacağını düzenlemiştir:
1. Kısıtlılar,
2. Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
3. Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
4. İlgili vesayet daireleri hâkimleri.
Bu kişiler talep etseler dahi kanun gereği vasi olamayacaklardır.
Vasi Tayini Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Vesayet işlerinde yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine aittir. Bu davalar yönünden görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Yerleşim Yerinin Değiştirilmesi
Vesayet makamının izni olmadıkça vesayet altındaki kişi yerleşim yerini değiştiremez. Yerleşim yerinin değişmesi hâlinde yetki, yeni vesayet dairelerine geçer. Bu takdirde kısıtlama yeni yerleşim yerinde ilân olunur.
Vesayet Makamının İzni ile Yapılabilecek İşler (TMK m.462)
Aşağıdaki hallerde vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemesinin izni gerekmektedir.
- Taşınmazların alımı, satımı
- Taşınmazın rehnedilmesi
- Ödünç verme, ödünç alma
- Kambiyo taahhüdü altına girme
- Taşınmazlar üzerinde aynî hak kurulması
- Dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması
- Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçlarının dışında kalacak şekilde taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,
- Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,
- Uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmesi yapılması,
- Vesayet altındaki kişinin bir meslek veya sanatla uğraşması,
- Mal rejimi ve miras sözleşmelerine ilişkin düzenlemeler
- Borç ödemeden aciz beyanı,
- Vesayet altında olan kişi hakkında hayat sigortasının yapılması,
- Çıraklık sözleşmesi
- Vesayet altında olan kişinin bir bakım, eğitim veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
- Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi hallerinde
Hem Vesayet Hem Denetim Makamının İznini Gerektiren İşlemler (TMK m.463)
Hem vesayet (sulh hukuk) hem denetim (asliye hukuk) makamının iznini gerektiren işlemler, TMK 463’de sayılmıştır.
- Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,
- Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması,
- Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,
- Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
- Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
- Küçüğün ergin kılınması,
- Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması şeklindedir..
Vesayetin Sonuçlanması
Vesayet, vesayet altındaki kişinin nedeninin ortadan kalkması ile sona erer. Örneğin, küçük 18 yaşına girdiğinde vesayet sona erecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Dava Masrafı Nedir ?
Vesayet davaları açılırken davacı tarafından ödenmesi gereken harç türü maktu harçtır. Dava açılırken bu harcın mahkeme veznesine yatırılması gerekir. Bu harç tutarları her sene Resmi Gazetede yayınlanarak tarife ve düzenlemelere göre değişmektedir.
Vesayet Davası Avukatlık Ücreti
Vesayet avukatı ücreti şeklinde sabit bir ücret bulunmamaktadır. Avukat her yıl yayınlanan AAÜT’de belirtilen miktardan düşük bir ücret belirleyemeyecektir.
Yine İstanbul Barosu’nun 2024 yılı itibariyle yayınlamış olduğu tavsiye niteliğindeki ücret tarifesi 39.000-TL olarak belirlenmiştir.
Vasi Tayini Davası Ne Kadar Sürer?
Vasi atama davası davanın sebebine göre değişiklik göstermektedir. Somut olayın yukarıda belirtilen kısıtlılık sebeplerinden hangisine girdiğine bağlı olarak yargılamanın seyri değişiklik gösterecektir. Ancak mahkemelerin yoğunluğuna göre değişiklik gösterebilecek olmakla birlikte vesayet davaları ortalama 9 ay ile 1,5 yıl sürmektedir.
Vesayet davası süreci, doğru adımların atılması ve uygun destek alınmasıyla başarılı bir şekilde sonuçlanabilir. Bu davanın sağlıklı ve hızlı bir şekilde yürümesi amacıyla tarafımızdan destek almak adına bizimle iletişime geçebilirsiniz.