“İkame araç bedeli” veya ‘’araç mahrumiyet bedeli’’ olarak da bilinen araçtan mahrum kalma tazminatı haksız fiil neticesinde oluşan zarar kalemlerinden biridir. Kaza sonucu meydana gelen zarar, münhasıran araçtaki hasardan ibaret olmayıp, aracın serviste kaldığı süredeki kullanım mahrumiyetini de kapsar. Hasar nedeniyle aracından istifade edemeyen kaza mağduru, mahrum kaldığı süre zarfındaki maddi zararının tazminini yasal yollardan talep edebilir.
Aracın onarım süresince kullanılamaması, araç mahrumiyet bedelinin konusunu oluşturur. Bu tazminat, mağdurun yaşadığı ekonomik zararı karşılamayı amaçlar. Bedel belirlenirken gerçek tamir süresi yerine, bilirkişi marifetiyle tespit edilen “makul onarım süresi” üzerinden hesaplama yapılır.
Araç Mahrumiyet Bedeli Hukuki Dayanağı
Hukuken araç mahrumiyet bedeli talepleri, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu‘nun haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde değerlendirilir.
Araçtan Mahrum Kalma Tazminatı Talep Edebilme Şartları
1- Araçtan mahrum kalma nedeniyle tazminat talep edebilmenin ön koşulu, hukuka aykırı bir haksız fiilin (trafik kazası) bulunmasıdır.
2- Sorumluluğun doğması için fiili işleyenin kusurlu olması gerekir. Zarar, bu kişinin kusurlu eyleminden kaynaklanmalıdır.
3- Zarar görenin tazminat isteyebilmesi için kendisine kusur atfedilememesi veya kusurunun daha hafif olması gerekmektedir.
4- Söz konusu aracın kaza neticesinde kullanılamaz hale gelmesi ve onarım görmesinin gerekmesi şarttır.
5- İşlenen fiil sonucunda zarar doğmalıdır.
6- Meydana gelen zarar ile kusurlu eylem arasında hukuki anlamda bir nedensellik bağı mevcut olmalıdır.
7- Zararın devam ettiği süre, makul ve tespit edilebilir nitelikte olmalıdır.
Araç Mahrumiyet Bedeli Tazminatının İspatı ve Gerekli Belgeler
Türk Borçlar Kanunu uyarınca, zarar gören taraf hem zararını hem de karşı tarafın kusurunu kanıtlamakla yükümlüdür. Şayet zararın boyutu tam olarak kanıtlanamıyorsa, hakim, hayatın olağan akışına göre makul onarım süresini dikkate alarak hakkaniyet çerçevesinde bir miktar takdir eder.
Tazminat için gerekli belgeler aşağıdadır :
| KTT (Kaza Tespit Tutanağı) |
| Araca ilişkin hasar fotoğrafları ve onarım fotoğrafları |
| Onarım faturası |
| Eksper Raporu |
| Varsa Araç Kiralamasına İlişkin Belge ve Faturalar |
Bu dokümanlar, zararın ispatlanması ve tazminat bedelinin takdir edilmesi bakımından son derecede önemlidir.
Araç Mahrumiyet Bedeli Örnek Hesaplama
Araç mahrumiyet tazminatı, aracın piyasadaki emsalinin günlük kira bedeli x ile makul onarım süresinin çarpılması suretiyle hesaplanır.
Günlük piyasa kiralama rayiç bedeli 1.500 TL olan bir araç sahibi, geçirdiği kaza neticesinde aracını yetkili servise bırakıyor. Servisteki parça tedarik sorunları ve iş yoğunluğu nedeniyle araç serviste 25 gün kalıyor ve ancak bu sürenin sonunda sahibine teslim ediliyor. Burada yapılacak hesaplama, aracın serviste fiilen kaldığı 25 günlük süre dikkate alınarak değil; makine mühendisi bilirkişi raporunda o hasar için teknik olarak öngörülen 14 günlük makul onarım süresi dikkate alınarak yapılacaktır. Dolayısıyla araç sahibi 25 günlük değil, 14 gün x 1.500 TL üzerinden hesaplanan tazminata hak kazanacaktır.
| 1. Adım: Temel Tutarın Bulunması | Bilirkişinin belirlediği makul süre (14 gün) ile aracın günlük kira bedeli (1.500 TL) çarpılır. | 21.000,00 TL |
| 2. Adım: Ekonomik Değer Farkı (TÜFE) | Kaza tarihi ile ödeme tarihi arasındaki enflasyon farkı (Örn: %5) eklenir. | + 1.050,00 TL |
| Ara Toplam | Kusur indirimi uygulanmadan önceki brüt zarar. | 22.050,00 TL |
| 3. Adım: Kusur İndirimi | Karşı tarafın kazadaki kusur oranı (%75) kadar ödeme yapması gerekir. Toplam tutarın %75’i alınır. | 16.537,50 TL |
| SONUÇ (Ödenecek Tutar) | Araç sahibinin hak kazandığı net araç mahrumiyet tazminatı. | 16.537,50 TL |
Ayrıca Yargıtay içtihatları gereği, araç sahibi araç kiralandığına dair fatura veya ödeme makbuzu ibraz etmese bile mahkeme zararı belirleme yetkisine sahiptir.
– Belge sunulmasa dahi hakim zararı takdir etmeli, araç mahrumiyet bedeli bilirkişi tarafından belirlenen makul tamir süresine göre hesaplanmalıdır. (Yargıtay 4 HD 2021/26777 E. 2022/11236 K.)
Makul Onarım Süresi Neye Göre Belirlenir?
- Araçta Meydana Gelen Hasarın Boyutu
- Kaza Neticesinde Değişimi gereken parçaların temin süresine,
- Tamir servisinin o anki iş yoğunluğuna bağlı olarak süre uzayıp kısalabilir.
Tamir sürecinin uzamasıyla oluşan ilave süreler (örneğin değişimi gereken parçanın geç temin edilmesi gibi) veya aracın makul süreden daha uzun süre serviste kalması nedeniyle uğranılan zarar kazaya sebebiyet veren kusurlu taraftan talep edilemez; zira sorumluluk makul süre ile sınırlıdır. Söz konusu hesaplama, özel ve teknik uzmanlık gerektirdiğinden, mahkeme tarafından bilirkişi incelemesi sonucu tazminatın belirlenmesi zorunludur.
Araçtan Mahrumiyet Bedeli Kimden Alınır?
Sigorta şirketlerinin sorumluluğu sınırlı olduğundan, araç mahrumiyet tazminatı Zorunlu Mali Mesuliyet poliçesini kesen Sigorta Şirketinden talep edilemez. Türk Borçlar Kanunu 49. madde hükmü gereği, bu zararın tazmini fiili işleyen kusurlu taraftan istenir.
İlgili hükme istinaden, araç mahrumiyet tazminatından kusurlu sürücüsü ve aracın maliki müteselsilen sorumludur. Yani tazminat taleplerinin muhatabı, kazaya karışan sürücü veya aracın ruhsat sahibidir.
Araçtan Mahrum Kalma Tazminatı Davası Görevli Mahkeme
Araçtan mahrum kalma tazminatına ilişkin uyuşmazlıklarda, genel görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. Kazaya konu aracın ticari araç olması durumunda, zarar ticari kazanç kaybı sayılacağından, açılacak tazminat davasında Asliye Ticaret Mahkemeleri görevlidir.
Araçtan Mahrum Kalma Tazminatı Davası Yetkili Mahkeme
Genel yetki kuralı gereği, HMK 6. maddeye göre dava, davalının dava tarihindeki yerleşim yerinin bulunduğu mahkemede açılır. Davalıların birden fazla olması halinde yetkili mahkeme, HMK m. 7’ye göre davanın açıldığı tarihte davalılardan birinin bulunduğu yer mahkemesidir.
HMK 16. maddeye göre haksız fiil kaynaklı uyuşmazlıklarda, haksız eylemin işlendiği yer veya mağdurun yerleşim yeri mahkemesi de bu dava bakımından ayrıca yetkilidir.
Araç Mahrumiyet Bedeli Zamanaşımı
Araç mahrumiyeti nedeniyle açılacak tazminat davaları, kaza tarihinden itibaren 2 yıllık zamanaşımına tabidir.
Sonuç
Araç mahrumiyet bedeli nedeniyle tazminat davası titiz bir dava takibi süreci ve hesaplama gerektirir. Bu tazminat hakkının korunması; usulüne uygun sunulan deliller ve belgeler, teknik bilirkişi raporları ile mümkün olabilecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Pert Olan Araçta Araç Mahrumiyet Bedeli Mümkün Müdür?
Araç pert olsa dahi mahrumiyet bedeli ödenmeli, tazminat hesabı yeni bir araç satın alınması için geçecek makul süreye göre yapılmalıdır.
Mahkemece davacının aracı tamir görmediğinden aracından yoksun kaldığı süreden bahsedilemeyeceği gerekçesyile araç mahrumiyeti talebinde bulunulamayacağı kabul edilerek ikame araç bedeli talebinin reddine karar verilmiştir. Mahkemece yapılacak iş; pert olan araçlarda araç mahrumiyeti zararı aynı nitelikte (emsal) yeni bir aracın satın alınması için gerekli makul süreye göre belirlenmelidir. Yeni araç satın alınması için gerekli makul sürenin tespiti ve saptanan bu sürede oluşacak zararın hesabı hususlarında ayrıntılı, gerekçeli, denetime elverişli bir ek rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru değildir. (Yargıtay 4 HD 2021/10248 E. 2023/10491 K. Sayılı kararı)
Araç Mahrumiyet Bedeli Trafik Sigortasından Talep Edilebilir Mi?
Araç mahrumiyet zararı dolaylı zarar niteliği taşıdığı için trafik sigortası tarafından karşılanmaz.
